ویژگی‌های تشخیصی اختلال اتیستیک : مشخصه‌های اصلی اختلال اتیستیک عبارت از رشد نابهنجار یا مختل قابل توجه در ارتباط، تعامل اجتماعی و محدودیت چشمگیر فعالیت‌ها و علایق است. جلوه‌های این اختلال با توجه به سطح رشد و سن تقویمی فرد بسیار متفاوت است. اختلال اتیستیک را گاهی اتیسم شیرخوارگی، اتیسم کودکی و یا اتیسم کانرا نامگذاری کرده‌اند.

در اختلال اتیستیک تعامل اجتماعی به شدت و به شکلی دیر پا آسیب می‌بیند. ممكن است در به کارگیری رفتارهای غیرکلامی متعدد (مانند نگاه رودررو، بیان چهره‌ای، اطوار و حرکات بیانگر بدنی) برای تنظیم تعامل اجتماعی و ‌ایجاد ارتباط، اختلال چشمگیری وجود داشته باشد (ملاک الف ۱-۱).

ویژگی‌های تشخیصی اختلال اتیستیک

امکان دارد در‌ایجاد روابط با همسالان - که در سنین مختلف شکل‌های متفاوتی دارد - نسبت به سطح رشد کودک نارسایی وجود داشته باشد. (ملاک الف۱ - ۲). کودکان خردسال ممکن است نسبت به برقراری دوستی بی‌علاقه و یا کم علاقه باشند..

ولی کودکان بزرگتر امکان دارد به برقراری دوستی علاقمند باشند اما رسوم تعامل اجتماعی را درک نکنند. احتمال دارد در این کودکان تلاش خود انگیخته برای مشارکت در خوشی‌ها، علایق و پیشرفت‌های دیگران وجود نداشته باشد (به عنوان مثال چیزهایی را که به نظر شان جالب است نشان نمی‌دهند، اشاره نمی‌کنند و بروز نمی‌دهند) (ملاک الف ۳-۱).

ممکن است تعامل اجتماعی و عاطفی یا هیجانی نداشته باشند (به عنوان مثال در بازیهای ساده اجتماعی فعالانه شرکت نمی‌کنند، فعالیتهای انفرادی را ترجیح می دهند یا دیگران را در فعالیتهای خود تنها به عنوان وسیله با ابزار مکانیکی تلقی می‌کنند) (ملاک الف ۴-۱). اغلب آگاهی فرد از دیگران به شدت مختل است. کودکان دچار به این اختلال ممکن است کودکان دیگر (از جمله همشیرهای خود را نادیده گرفته و هیچ تصوری از نیازهای دیگران نداشته یا ناراحتی اشخاص دیگر را متوجه نشوند.

اختلال در ارتباطات کلامی و غیرکلامی

اختلال در ارتباطات نیز قابل توجه و دیر پا بوده و بر مهارتهای کلامی و غیرکلامی کودک تاثیر می گذارد. امکان دارد کلا فاقد رشد زبان محاوره‌ای باشند و یا رشد آن با تاخیر انجام شود (ملاک الف ۱-۲). کودکانی که تکلم می‌کنند ممکن است در توانایی شروع مکالمه با دیگران و حفظ تداوم آن به شدت مشکل داشته باشند (ملاک الف ۲-۲) با زبان را به شیوه خاص و یا به صورت کلیشه‌ای و تکراری به کار ببرند (ملاک الف ۳-۲).

همچنین امکان دارد فاقد بازیهای متنوع وانمودی خودانگیخته یا بازیهای اجتماعی تقلیدی متناسب با سطح رشد خود باشند (ملاک الف ۴-۲). در مواردی هم که تكلم رشد می‌کند، امکان دارد زیر و بمی آهنگ، سرعت، ریتم یا فشار گفتار نابهنجار باشد (به عنوان مثال ممکن است آهنگ با لحن صدا یکنواخت و یا شامل خیزهای پرسش مانند در انتهای گفته‌ها باشد.

ساختارهای دستور زبان اغلب ناقص و شامل استفاده کلیشه‌ای و تکراری از زبان (مانند تکرار کلمات یا عبارات بدون توجه به معنای آنها، تکرار قافیه‌ها یا آگهیهای تبلیغاتی) یا زبان استعاره است (یعنی زبانی که تنها برای کسانی که با شیوه ارتباطی فرد آشنایی دارند قابل درک است). درک زبان اغلب بسیار با تاخیر انجام می‌شود، و فرد ممکن است توانایی فهم پرسشها با رهنمودهای ساده را نداشته باشد.

اختلال در جنبه‌های عملی زبان

اختلال در جنبه‌های عملی زبان (کاربرد اجتماعی آن) اغلب به شکل ناتوانی در تلفيق واژه‌ها با حرکات بیانگر یا فهم شوخی با جنبه‌های مجازی گفتار مانند طعنه یا معنای ضمنی آشکار می‌شود. بازیهای تخیلی اغلب وجود ندارد و یا به شدت مختل است. همچنین این نوع کودکان تمایلی به شرکت در بازیهای تقلیدی ساده با کارهای روزمره شیرخوارگی یا اوایل کودکی نداشته و یا آنها را خارج از بافت یا به شیوه‌ای مکانیکی انجام می دهند.

کسانی که به اختلال اتیستیک دچار هستند الگوهای رفتاری، علایق، و فعالیتهای کلیشه‌ای، تکراری، و محدود دارند. ممکن است نوعی اشتغال فکری گسترده با یک یا بیش از یک الگوی علاقه کلیشه‌ای و محدود که از لحاظ شدت و یا تمرکز نابهنجار است، وجود داشته باشد (ملاک الف ۱-۳)، به انجام تشریفات و امور عادی خاص و بی فایده علاقه به ظاهر انعطاف ناپذیر نشان دهند (ملاک الف ۲-۳)، به اطوار حرکتی و کلیشه‌ای و تکراری بپردازند، یا به قسمتهایی از اشیاء شیفتگی و دل مشغولی پیوسته نشان دهند (ملاک الف ۴-۳).

افرادی که به اختلال اتیستیک دچار هستند علایق بسیار محدودی نشان می دهند

افرادی که به اختلال اتیستیک دچار هستند علایق بسیار محدودی نشان می دهند و اغلب درگیر زمینه بسیار محدودی از علایق هستند (مانند تاریخ‌ها، شماره‌های تلفن، نامه‌های درخواستهای رادیویی). ممکن است تعداد مشخصی از وسایل بازی را بارها به شیوه‌ای خاص بچینند یا رفتارهای یک هنرپیشه تلویزیونی را به صورت تکراری تقلید کنند. احتمالا بر یکنواختی اصرار دارند و در برابر تغییرات جزیی مقاومت کرده و یا آشفته و ناراحت می‌شوند (برای مثال کودک خردسال ممکن است در برابر یک تغییر کوچک در محیط مانند عوض کردن پرده‌ها با تغییر محل نشستن در سر میز غذا واکنش فاجعه انگیزی نشان دهد).

اغلب به امور عادی بی فایده با تشریفات و یا اصرار غیر منطقی در پیروی از کارهای عادی علاقه نشان می دهند (مانند انتخاب یک راه مخصوص برای رفتن به مدرسه). حرکات بدنی کلیشه‌ای شامل حرکت دستها ( کف زدن، تکان دادن انگشتان) یا همه بدن است (تکان دادن، تاب دادن، حرکت به بالا و پایین ). نابهنجاریهای وضع اندامی هم ممکن است وجود داشته باشند (مانند راه رفتن روی پنجه پا یا حرکات غیر عادی دستها و وضع اندامی ناجور).

این افراد نسبت به قسمتهایی از اشیا (مانند دکمه‌ها و بخشهایی از بدن) اشتغال فکری مداوم دارند. همچنین ممكن است شیفته حرکت باشند (مانند چرخش قسمتهای گردان اسباب بازیها، باز و بستن درها، پنکه یا سایر اشیایی که به سرعت می چرخند). این گونه افراد ممکن است به اشیاء بیجان (مانند یک قطعه نخ یا سیم و یا یک قطعه نوار لاستیکی) دلبستگی شدید پیدا کنند.

این اختلال باید با تاخیرها با کارکردهای نابهنجار دست کم در یک یا اغلب در چند زمینه زیر، تا قبل از سن ۳ سالگی ظاهر شود: تعامل اجتماعی، گفتاری که در ارتباطات اجتماعی یا بازیهای نمادی یا تخیلی به کار می رود (ملاک ب). در بیشتر موارد، در این افراد دوره مشخصی از رشد بهنجار وجود ندارد، ولی در حدود ۲۰ درصد موارد، والدین یک یا دو سال رشد نسبتا عادی را گزارش می دهند.

در چنین مواردی، والدین ممکن است توضیح دهند که کودک چند کلمه آموخته و سپس آنها را فراموش کرده یا به نظر می رسد که از نظر رشد متوقف شده است. به طور مشخص، اگر کودک یک دوره رشد بهنجار را طی کرده باشد این دوره نمی‌تواند پس از سن سه سالگی ادامه یابد. این اختلال با اختلال رت یا اختلال از هم پاشیدگی کودکی بهتر توجیه نمی‌شود (ملاک ج).

ملاکهای تشخیصی اختلال اتیستیک

الف : مجموعه‌ای از شش یا بیش از شش مورد از موارد ۱ و ۲ و ۳ با حداقل دو مورد از او هریک از موارد ۲ و ۳ :

1. اختلال کیفی در تعامل اجتماعی که با حداقل دو مورد از موارد زیر نمایان میشود
   1-1: اختلال جدی در رفتارهای غیر کلامی چندگانه مانند نگاه رودررو، بیان چهره‌ای، اطوار و حرکات بیانگر بدنی برای تنظیم تعامل اجتماعی
   1-2: ناتوانی در‌ایجاد روابط با همسالان متناسب با سطح رشد
   1-3: فقدان تلاش خودانگیخته برای سهیم شدن در خوشیها، علایق یا پیشرفتهای دیگران (به عنوان مثال چیزهای مورد علاقه خود را نشان نمی دهند، آنها را نزد دیگران نمی آورند، و به آنها اشاره نمی‌کنند).

1-4: فقدان تقابل هیجانی و اجتماعی.

2. اختلالهای کیفی در ارتباطات که با حداقل یکی از موارد زیر نمایان می‌شوند:
   1-2: تاخیر یا فقدان کامل رشد زبان محاوره‌ای که با تلاش برای جبران از طریق شیوه‌های جایگزین ارتباطی (مانند حرکات بیانگر یا لال بازی) همراه نیست.
   2-2: در افرادی که گفتار مناسب دارند، اختلال قابل ملاحظه در توانایی شروع مکالمه با دیگران و حفظ تداوم آن
   2-3: کاربرد کلیشه‌ای و تکراری زبان و زبان مخصوص به خود
   2-4: فقدان بازیهای متنوع وانمودی خودانگیخته و بازی اجتماعی تقلیدی متناسب با سطح رشد
3. الگوهای رفتاری، علایق و فعالیتهای کلیشه‌ای، تکراری، و محدود که با حداقل یکی از موارد زیر نمایان می‌شوند
   1-3: اشتغال فکر گسترده با یک یا بیش از یک الگوی علاقه کلیشه‌ای و محدود که از لحاظ شدت با تمرکز نابهنجار است.
   2-3: پیروی به ظاهر انعطاف ناپذیر از تشریفات یا کارهای عادی غیر مفید یا تشریفات خاص.
   3-3: اطوار حرکتی کلیشه‌ای و تکراری (مانند حرکت دادن انگشتان با تاب دادن و پیچاندن آنها با حرکات پیچیده کل بدن).
   4-3: اشتغال فکری مداوم به بخشهایی از اشیاء

ب: تاخیرها با کارکرد نابهنجار در حداقل یکی از زمینه‌های زیر، با شروع قبل از اسن سه سالگی: ۱- تعاملهای اجتماعی، ۲- زبان یا گفتاری که در ارتباطات اجتماعی

به کار می رود، یا ۳- بازیهای نمادی یا تخیلی.

ج: این اختلال با اختلال از هم پاشیدگی کودکی بهتر توجیه نمی‌شود.